اثر تراکم بوته بر انتقال مجدد ماده خشک و عملکرد دانه ژنوتیپ های بومی و اصلاح شده برنج (oryza sativa l)

یکی از تحولات مهمی که در دوره پرشدن دانه و تشکیل عملکرد گیاه به وقوع می پیوندد، انتقال مواد اندوخته شده پیش از گل دهی است. برای بررسی اثر تراکم کاشت (11/11، 16 و 25 بوته در متر مربع) بر انتقال مجدد ماده خشک و عملکرد دانه چهار ژنوتیپ برنج حسنی و هاشمی (بومی) و sa13 و 416 (اصلاح شده) یک آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در موسسه تحقیقات برنج کشور در سال 1390 به اجرا درآمد. نتایج آزمایش نشان داد که با افزایش تراکم کاشت، میزان انتقال مجدد ماده خشک ژنوتیپ ها در بوته و ساقه اصلی و اجزای آن شامل برگ پرچم، میانگره سوم و گره ها و میزان فتوسنتزجاری همه قسمت ها افزایش یافت. لاین های 416 و sa13 به ترتیب با تولید 2372 و 3795 کیلوگرم در هکتار، بیش ترین میزان انتقال مجدد و فتوسنتزجاری را در کل بوته داشتند. ارقام حسنی و هاشمی نیز به ترتیب با 1095 و 2429 کیلوگرم در هکتار کم ترین میزان انتقال مجدد و فتوسنتزجاری را در کل بوته نشان دادند. میزان انتقال مجدد ساقه اصلی در لاین های sa13 و 416 در تراکم 25 بوته به ترتیب با 616 و 453 کیلوگرم در هکتار، بیش ترین مقدار را داشتند. میزان انتقال مجدد در ارقام حسنی و هاشمی نیز در تراکم 25 بوته به ترتیب با 315 و 404 کیلوگرم در هکتار در ساقه اصلی بیش ترین مقدار را نشان دادند. پنجه های فرعی و ساقه اصلی و اجزای آن شامل همه برگ ها، برگ پرچم، برگ زیرین برگ پرچم، میانگره های اول، دوم و سوم و مجموع گره ها به ترتیب 1/62، 8/17، 3/2، 3/0، 26/0، 3/0-، 5/0، 4/1 و 28/0 درصد از کل انتقال مجدد ماده خشک و به ترتیب 4/103، 7/8، 9/2، 84/0، 97/0، 38/1، 19/1، 69/0 و 94/0 درصد از کل فتوسنتز جاری را در دوره پرشدن دانه برای تشکیل عملکرد، برعهده داشتند. اجزای ساقه اصلی شامل همه برگ ها، برگ پرچم، برگ زیرین برگ پرچم، میانگره های اول، دوم و سوم و مجموع گره های ساقه اصلی به ترتیب 8/12، 8/1، 5/1، 7/1-، 9/2، 8/7 و 6/1 درصد از انتقال مجدد ماده خشک ساقه اصلی را به خود اختصاص دادند. بین انتقال مجدد و عملکرد کل بوته و انتقال از ساقه اصلی، همه برگ ها، میانگره اول و سوم همبستگی معنی داری وجود داشت. نتایج این آزمایش ضمن تأیید اهمیت بررسی انتقال مجدد ماده خشک و انتقال مواد حاصل از فتوسنتزجاری در دوره پرشدن دانه در ژنوتیپ های برنج، استفاده از آن را برای مطالعات مربوط به تراکم کاشت و همچنین ارزیابی اثر ناشی از تنش های غیر زیستی را مورد تأیید قرار داد.